Ο Ζωδιακός και η ιστορία του ανθρώπινου συνειδητού

Είναι γνωστό πως ο δημιουργός της Αναλυτικής Ψυχολογίας, C.G.Jung, στηρίχτηκε στην Αστρολογία και την Αλχημεία για την θεμελίωση της θεωρίας του.

Ο Έριχ Νόυμαν (Erich Neumann), μαθητής του C.G.Jung, στο μνημειώδες έργο του «Καταγωγή και Ιστορία του Ανθρώπινου Συνειδητού», περιγράφει τα στάδια με τα οποία το ανθρώπινο «Εγώ» αναδύθηκε από το αρχέγονο χάος και πορεύτηκε μέσα από συγκρούσεις, θριάμβους και μεταμορφώσεις. Ο ζωδιακός κύκλος, με τα δώδεκα ζώδιά του, μοιάζει να είναι ένας άλλος χάρτης της ίδιας πορείας. Σαν δύο παράλληλες αφηγήσεις που μιλούν για το ίδιο ταξίδι: την εξέλιξη της συνείδησης.

Θα δώσω εδώ ως μικρή, απλή εισαγωγή, τις βασικές αντιστοιχίες, καθώς κάθε μια από αυτές έχει πολύ περισσότερες και δαιδαλώδεις προεκτάσεις.

1. Κριός: Η πρώτη σπίθα από το σκοτάδι (Uroboros-Γέννηση του Εγώ)

Στην αρχή όλα είναι Ένα: Ο Ουροβόρος, το φίδι που δαγκώνει την ουρά του. Δεν υπάρχει «Εγώ», μόνο αδιαφοροποίητη ύπαρξη. Ο Κριός είναι η στιγμή που το «Εγώ» σπάει το αυγό και αναφωνεί: «Είμαι εδώ!» Πρόκειται για μια βίαιη, εκρηκτική πράξη. Η συνείδηση αναδύεται μέσα από το χάος με θάρρος, αλλά και με άγνοια κινδύνου. Είναι η γέννηση της βούλησης, της αυτοδιάθεσης, της πρωτοβουλίας.

2. Ταύρος – Αισθήσεις-Η αγκαλιά της Μεγάλης Μητέρας

Μόλις το «Εγώ» γεννηθεί, χρειάζεται γείωση. Ο Νόυμαν μιλά για τη Μεγάλη Μητέρα, το αρχέτυπο της φύσης που τρέφει αλλά και φυλακίζει. Στον Ταύρο, όπου η Σελήνη, το αρχέτυπο της Μεγάλης Μητέρας είναι σε έξαρση, η ψυχή ριζώνει στο σώμα, απολαμβάνει τις αισθήσεις, βρίσκει ασφάλεια. Είναι το στάδιο όπου το Εγώ αναζητά σιγουριά. Μαθαίνει να καλλιεργεί, να κατέχει, να απολαμβάνει. Όμως η Μητέρα είναι διπλή: μπορεί να δώσει με αφθονία αλλά και να πνίξει. Η πρόκληση εδώ είναι να ριζώσεις χωρίς να φυλακιστείς.

3. Δίδυμοι – Η ανακάλυψη του κόσμου και του Λόγου

Το παιδί μαθαίνει να μιλάει, να διακρίνει, να παίζει με τις λέξεις. Στον Νόυμαν, αυτό είναι το πρώτο βήμα προς τη διαφοροποίηση του συνειδητού. Οι Δίδυμοι φέρνουν περιέργεια, διάσπαση αλλά και επικοινωνία. Το «Εγώ» θέλει να γνωρίσει, να συλλέξει πληροφορίες, να εξερευνήσει. Είναι η στιγμή που το συνειδητό αποκτά την ικανότητα να ονοματίζει τον κόσμο. Αλλά ταυτόχρονα κινδυνεύει να μείνει στην επιφάνεια, χαμένο μέσα σε χίλιες φωνές.

4. Καρκίνος – Η νοσταλγία της μήτρας

Εδώ η ψυχή στρέφεται πάλι προς τα μέσα. Ο Νόυμαν περιγράφει την επιστροφή στο μητρικό χάος, τη λαχτάρα να ξαναβυθιστούμε στο ασυνείδητο. Στον Καρκίνο, ο άνθρωπος αναζητά ρίζες, οικογένεια, οικειότητα. Είναι ο τόπος των αναμνήσεων και της συναισθηματικής μήτρας. Το «Εγώ» αναγνωρίζει ότι δεν στέκεται μόνο του. Είναι παιδί κάποιου, μέρος μιας γενεαλογίας. Αλλά αν μείνει υπερβολικά εδώ, κινδυνεύει να χάσει την ατομικότητά του και να γλιστρήσει πίσω στην αγκαλιά της Μεγάλης Μητέρας.

5. Λέων – Ο Ήρωας αναδύεται

Στο πέμπτο στάδιο, ο Νόυμαν περιγράφει την ανάδυση του «Ηρωικού Εγώ». Ο Λέων είναι ο βασιλιάς του ζωδιακού, το παιδί που φωνάζει «Δείτε με! Εγώ λάμπω»! Είναι η στιγμή της αυτοδημιουργίας, της τέχνης, της προσωπικής έκφρασης. Το «Εγώ» θέλει να ξεχωρίσει, να θριαμβεύσει, να αφήσει το στίγμα του. Αλλά εδώ παραμονεύει και η ύβρις. Το εγώ μπορεί να πιστέψει πως είναι Θεός, ξεχνώντας ότι είναι μόνο φορέας του ψυχικού Μύθου.

6. Παρθένος – Η εξοπλισμένη συνείδηση

Η αθωότητα χάνεται. Το «Εγώ» αποκτά εργαλεία. Ο Νόυμαν μιλά για την «εξοπλισμένη» συνείδηση, που πλέον έχει μάθει να κρίνει, να ξεχωρίζει, να αναλύει. Η Παρθένος είναι η μαθητεία, η πρακτική εργασία της ψυχής. Δεν αρκεί πια να εκφράζεσαι. Πρέπει να υπηρετείς, να βάζεις τάξη στο χάος. Είναι το στάδιο της ταπεινότητας αλλά και της κριτικής αυστηρότητας. Ο κίνδυνος: να χαθείς στη μικρολεπτομέρεια, ξεχνώντας τον μεγάλο σκοπό.

7. Ζυγός – Ο «Άλλος» ως καθρέφτης

Ο Νόυμαν αναφέρεται στην αρχή των αντιθέτων. Εδώ το «Εγώ» δεν μπορεί πια να ορίζεται μόνο από τον εαυτό του. Ο Ζυγός φέρνει την εμπειρία της σχέσης. Η ψυχή αντικρίζει τον «Άλλο», βλέπει τον καθρέφτη της. Είναι το στάδιο της ισορροπίας, της αναζήτησης αρμονίας, αλλά και της αναγνώρισης ότι το εγώ δεν είναι ολόκληρο χωρίς το «εσύ».

8. Σκορπιός – Ο θάνατος της Μητέρας και του Πατέρα

Στον Σκορπιό, το «Εγώ» δοκιμάζεται στη φωτιά της διάλυσης. Ο Νόυμαν μιλά για τη θανάτωση των γονεϊκών μορφών. Το παιδί πρέπει να αποσπαστεί οριστικά από τις αρχές που το διαμόρφωσαν. Αυτό είναι οδυνηρό. Περιλαμβάνει ζήλια, πάθος, εξουσία, απώλεια και αναμέτρηση με τα ένστικτα του έρωτα και του θανάτου. Αλλά μέσα από τον θάνατο έρχεται η δύναμη. Ο Σκορπιός είναι η μυητική κάθοδος στον Άδη, εκεί όπου η ψυχή πεθαίνει για να ξαναγεννηθεί.

9. Τοξότης – Η αναζήτηση του νοήματος

Μετά τον θάνατο, έρχεται η αποκάλυψη. Ο Νόυμαν μιλά για τον θησαυρό που ανασύρεται από τα βάθη. Το πολύτιμο δώρο που κερδήθηκε μέσα από τη δοκιμασία. Ο Τοξότης στρέφει το βλέμμα προς τον ουρανό, αναζητά νόημα, φιλοσοφία, όραμα. Είναι η στιγμή που το Εγώ δεν αρκείται πια στο εδώ και τώρα αλλά αναζητά έναν μεγαλύτερο σκοπό, μια αλήθεια που υπερβαίνει την προσωπικότητα.

10. Αιγόκερως – Ο Νόμος και η ευθύνη

Ο ήρωας τώρα πρέπει να δοκιμαστεί από τον Νόμο. Ο Αιγόκερως είναι ο Πατέρας, η αρχή της πειθαρχίας, του ορίου, της ευθύνης. Ο Νόυμαν βλέπει εδώ την αναμέτρηση με τις δομές που περιορίζουν αλλά και συγκροτούν το «Εγώ». Το στάδιο αυτό απαιτεί ωριμότητα. Να μάθεις να χτίζεις, να αναλαμβάνεις ευθύνη, να στέκεσαι όρθιος απέναντι στην ιστορία. Αν αποτύχεις, σε καταπίνει η ψυχρότητα του Νόμου. Αν πετύχεις, αποκτάς την εσωτερική ισχύ του δημιουργού.

11. Υδροχόος – Ο Μεγάλος Άνθρωπος και η συλλογικότητα

Η ψυχή δεν ζει για τον εαυτό της μόνο. Ο Νόυμαν μιλά για τον «Μεγάλο Άνθρωπο» που ενσαρκώνει το συλλογικό όραμα. Ο Υδροχόος φέρνει επανάσταση, καινοτομία αλλά πάνω απ’ όλα το άνοιγμα στον κόσμο. Εδώ το «Εγώ» γίνεται αγωγός μιας ιδέας που υπερβαίνει την προσωπικότητά του. Κίνδυνος: η αποπροσωποποίηση, η διάλυση μέσα στη μάζα. Οι ανάγκες της κοινωνίας έχουν προτεραιότητα απέναντι σε αυτές του ατόμου και αυτό μπορεί να είναι τόσο σωτήριο, όσο και καταστροφικό. Δύναμη: η ανάληψη του ρόλου του οραματιστή, αυτού που ανοίγει δρόμους για το σύνολο.

12. Ιχθύες – Η μεταμόρφωση και η επιστροφή στο Όλον

Το τελευταίο στάδιο είναι η μυστική διάλυση. Ο Νόυμαν αναφέρεται στον μύθο της αναγέννησης του Όσιρι. Το Εγώ θυσιάζεται και ξαναγεννιέται σε ανώτερο επίπεδο. Οι Ιχθύες φέρνουν το τέλος αλλά και την υπέρβαση. Το «Εγώ» διαλύεται μέσα στο απέραντο «Όλον», όχι πια σαν τυφλό χάος, αλλά σαν συνειδητή ένωση. Είναι η στιγμή που το ατομικό ταξίδι βρίσκει την ολοκλήρωσή του.

Από τον Κριό μέχρι τους Ιχθύς, κι από το Ουροβόρο μέχρι την τελική μεταμόρφωση, ο ζωδιακός και ο Νόυμαν περιγράφουν το ίδιο μονοπάτι, το ταξίδι της ψυχής από την άγνοια στη συνείδηση και ξανά στην «Ένωση». Όταν τα δούμε μαζί, καταλαβαίνουμε ότι η αστρολογία δεν είναι επιφάνεια. Είναι μύθος, ψυχολογικό δράμα, ατομική και συλλογική ιστορία.

Η ψυχή ζει και ξαναζεί αυτόν τον κύκλο, κάθε φορά από μια νέα οπτική. Ο ζωδιακός είναι ο χάρτης. Ο Νόυμαν δίνει την αφήγηση. Κι εμείς οι ίδιοι, οι περιπατητές αυτής της αιώνιας σπείρας.