Το Αρχέτυπο του Ζωδιακού-Μέρος 1ο

Από το Γιάννη Ριζόπουλο

Η ανθρώπινη ψυχοδομή

Μέχρι την εμφάνιση του Σίγκμουντ Φρόιντ η Ψυχολογία ήταν εξαιρετικά ανυπόληπτη και συνυφασμένη με μάλλον αποκρυφιστικές θεωρήσεις. Η ενασχόληση με τα μυστήρια της ανθρώπινης ψυχής ήταν σχεδόν αποκλειστικό προνόμιο των ιερέων που δεν εννοούσαν να «ξεκουνήσουν» από τις παραδοσιακές θεωρήσεις τους που παρέπεμπαν κάθε ψυχική λειτουργία είτε στα ουρί του Παραδείσου είτε στα καζάνια της Κολάσεως. Μια εναλλακτική λύση ήταν οι αστρολόγοι που κι αυτοί όμως στην πλειοψηφία τους κινούνταν στα πλαίσια μιας μοιρολατρίας, η οποία δεν ευνοούσε μια πιο «επιστημονική» προσέγγιση.
Ο Φρόιντ σπρωγμένος από τη σύνοδο Ήλιου-Ουρανού στο γενέθλιο χάρτη του και εκμεταλλευόμενος τις γενικότερες συγκυρίες της εποχής του (κυρίως τη σύνοδο Ποσειδώνα-Πλούτωνα στους Διδύμους) κατάφερε να φέρει τα πάνω-κάτω εισάγοντας καινά δαιμόνια όπως αυτά του «Υποσυνείδητου» και της «Λίμπιντο».

Στο ψυχοδυναμικό μοντέλο του Φρόιντ, ο «σατανάς» της θρησκευτικής παράδοσης μπήκε για τα καλά στο ράφι. Η τριάδα Εκείνο-Εγώ-Υπερεγώ (ένστικτα, συνείδηση και ηθική συνείδηση αντίστοιχα) ήταν εκείνη που ανάλογα με τη λειτουργικότητα της καθόριζε στάσεις και συμπεριφορές.
Ο σύγχρονος άνθρωπος άρχισε σταδιακά να εξοικειώνεται με τη νέα ψυχική πραγματικότητα, που του έδινε το δικαίωμα να απεγκλωβιστεί από τις δογματικές θεωρήσεις του παρελθόντος και να αναζητήσει τα αίτια και της παραμέτρους των επιλογών, της συμπεριφοράς και της ψυχικής του υγείας. Ειδικά στους κύκλους των διανοούμενων καλλιτεχνών που διαισθητικά ήδη γνώριζαν τη δημιουργική δύναμη των ενστίκτων και των υποσυνείδητων παρορμήσεων, οι ανακαλύψεις του Φρόιντ έγιναν δεκτές με… πανηγυρισμούς.
Ο Καρλ Γιουγκ, μαθητής του Φρόιντ και θεμελιωτής της Αναλυτικής Ψυχολογίας, ήταν μάλλον ο πρώτος που έβαλε στο «παιχνίδι» το Συλλογικό Ασυνείδητο, ορίζοντας το ως ένα ψυχικό στρώμα κάτω από το υποσυνείδητο με περιεχόμενα (Αρχέτυπα) που δεν αφορούν μόνον το άτομο αλλά κυρίως το σύνολο της ανθρωπότητας. Στο Συλλογικό Ασυνείδητο περιέχονται εκτός των άλλων και τα σύμβολα της εξέλιξης, όλα όσα έγιναν στο παρελθόν αλλά και αυτά που μέλλεται να συμβούν. Η σχέση του ατόμου -ή καλύτερα της συνείδησης του- με αυτό το αρχέγονο ψυχικό στρώμα είναι ανάλογη με αυτή που έχει ο ψαράς με τη θάλασσα. Απλώνει τα δίχτυα του αλλά ποτέ δεν ξέρει τι θα πιάσει. Τα όνειρα είναι μια από τις κύριες θύρες επικοινωνίας με το Συλλογικό Ασυνείδητο, όπως φυσικά και με το υποσυνείδητο.

Στον αντίποδα, πάνω από την επιφάνεια της «θάλασσας» και από το προσωπικό Εγώ, που είναι το κέντρο της ατομικής συνείδησης, δεσπόζει αυτό που ο Φρόιντ όρισε ως Υπερεγώ, ένα αντίστοιχο «κέντρο» της Συλλογικής Συνείδησης η οποία περιέχει όλες εκείνες τις πεποιθήσεις και τις κατακτήσεις του ανθρώπινου πνεύματος που είναι «κοινός τόπος» για το σύνολο της κοινωνίας. Όπως και στο σύστημα του Φρόιντ, η καλή ή όχι σχέση ανάμεσα στο Συνειδητό και το Ασυνείδητο -είτε σε ατομικό, είτε σε συλλογικό επίπεδο- είναι ουσιαστικά εκείνη που δίνει το μέτρο της ψυχικής ισορροπίας του ατόμου και αναπτύσσει τις ένθεν και εκείθεν τάσεις του. Και βέβαια σε αυτό το παιχνίδι των ισορροπιών η Αστρολογία δεν είναι καθόλου αμέτοχη.

Τα Αστρολογικά Αρχέτυπα

Τα αρχέτυπα σύμφωνα με τον Κ Γιουγκ είναι υπέρ-προσωπικά, ψυχικά πρότυπα (μονάδες ψυχικής ενέργειας) που εδρεύουν στο Συλλογικό Ασυνείδητο και αναδυόμενα στη σφαίρα του Συνειδητού μετασχηματίζονται ανάλογα με την προσωπικότητα και την ιδιοσυγκρασία του υποκειμένου.
Αρχετυπικά σχέδια εκδηλώνονται τόσο στη ζωή των ανθρώπων, όσο και των υπόλοιπων έμβιων όντων. Τα πουλιά κτίζουν φωλιές με ένα συγκεκριμένο τρόπο, οι σολομοί ανεβαίνουν τα ποτάμια κόντρα στο ρεύμα και οι θαλάσσιες χελώνες γεννούν τα αυγά τους στην άμμο, ακολουθώντας ένα σταθερό όσο και …αιώνιο πρότυπο συμπεριφοράς. Ωστόσο, τα ανθρώπινα αρχέτυπα εξ αιτίας ενδεχομένως της αναπτυγμένης συνείδησης του και της αλληλεπίδρασης της με το Ασυνείδητο, είναι πολύ πιο ρευστά και πολύπλευρα.
Ουσιαστικά κάθε αρχέτυπο μπορεί να γίνει αντιληπτό μόνον ύστερα από την εκδήλωση του και μόνον τότε μπορεί να «ταυτοποιηθεί» και να «ταξινομηθεί» με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Οι εκάστοτε κανόνες που έχουν θεσπιστεί σε όλο το φάσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας είναι στην πράξη πορίσματα πάνω σε αρχετυπικές εκδηλώσεις που κατέστη δυνατόν να ομαδοποιηθούν. Για παράδειγμα, στην αστρολογία «ξέρουμε» πλέον ότι οι Κριοί είναι πρωτοπόροι, ενθουσιώδεις και ανταγωνιστικοί.
Όμως πάντα υπάρχουν και οι ...εξαιρέσεις, τα αρχετυπικά περιεχόμενα δηλαδή που εκπορεύονται από την ίδια πηγή αλλά παίρνουν «απρόβλεπτη» μορφή εξ αιτίας της παρεμβολής αστάθμητων παραγόντων.
Η αλίευση των εκδηλώσεων της κοσμικής ενέργειας και η αστρολογική καταγραφή τους έχει καταδείξει ότι υπάρχουν ομάδες υλοποιημένων αρχετύπων (συμπεριφορών, δραστηριοτήτων και αντικειμένων, δηλαδή), που ενώ για τον κοινό νου δεν φαίνεται να σχετίζονται με κάποιον προφανή τρόπο, για τον αστρολογικά σκεπτόμενο έχουν μια «μυστικιστική» συνάφεια.
Η πίστη, η απάτη, η χημεία και η τέχνη βρίσκονται όλες κάτω από την «ομπρέλα» του Ποσειδώνα και δεν είναι παρά ο μετασχηματισμός στην πράξη μιας κοσμικής ενέργειας που πηγάζει από το ίδιο κέντρο. Αυτή η ενέργεια εκτός από τις ήδη γνωστές μορφές της, δύναται να πάρει και άλλες -αρχικά ανεκδήλωτες- που μέσα στον «ωκεανό» του Συλλογικού Ασυνείδητου περιμένουν …υπομονετικά τον ψαρά τους. Τα ζώδια και οι πλανήτες είναι ουσιαστικά φορείς αρχετυπικών δυνάμεων γι’ αυτό και η αστρολογική ερμηνεία δεν είναι τελικά παρά μια εκτίμηση του πλαισίου στο οποίο κινούμαστε -εμείς ή ο κόσμος- με γνώμονα συνειδητές (δηλαδή γνωστές) αλλά και ...υπό αναζήτηση παραμέτρους.
Σε συλλογικό επίπεδο όπου οι διαφοροποιητικές τάσεις εκλείπουν, τα προσδιορισμένα αρχέτυπα λειτουργούν με τον προβλεπόμενο «συνήθη» τρόπο, χωρίς ιδιαίτερες εκπλήξεις. Γι’ αυτό και η «ψυχολογία της μάζας» αποδεικνύεται ιδιαίτερα εύστοχη στην πράξη. Βέβαια, οι αλλαγές στα κοινωνικά ήθη και η ολοένα και διευρυνόμενη πολλαπλότητα των διαθέσιμων εφαρμογών έχουν καταλυτικές συνέπειες όσον αφορά το τελικό αποτέλεσμα της κοσμικής δράσης . Για παράδειγμα, ένας ενεργοποιημένος Άρης που συνδέεται με όλες τις μορφές εντατικής ενέργειας, έχει τελείως διαφορετικές επιπτώσεις σε μια κοινωνία που προάγει τον αθλητισμό, και σε μια άλλη που ασκεί το... μένος της στα πεδία των μαχών. Και είναι γεγονός ότι στην εποχή μας πολλές από τις πολεμικές συρράξεις του παρελθόντος έχουν υποκατασταθεί από... ένδοξες αντιπαραθέσεις σε αγωνιστικούς χώρους, οι οποίες μάλιστα ενίοτε θυμίζουν πολλά από τον αρχετυπικό τους... πρόγονο.
Αντίθετα, σε κάθε άτομο ξεχωριστά η ποικιλία των εφαρμογών και οι διαφορετικές διαχειριστικές ικανότητες της κοσμικής ενέργειας μπορούν να επιφέρουν εντελώς ιδιαίτερα η απρόβλεπτα αποτελέσματα, τα οποία με τη σειρά τους από τη στιγμή που εμφανίζονται πρέπει να αξιολογηθούν και να ενσωματωθούν στον κορμό των υπόλοιπων συνειδητών κανόνων.
Η Σελήνη για παράδειγμα που είναι ένα γνήσιο θηλυκό αρχέτυπο, μας δίνει μια εικόνα για το πως βιώνει ένας άνδρας τις σχέσεις του με τις γυναίκες, ανάλογα πάντα με το ζώδιο που βρίσκεται ή (και) τις όψεις που σχηματίζει . Αρχικά, το αρχέτυπο υλοποιείται στη μορφή της μητέρας και στις σχέσεις της με το αγόρι, ενώ αργότερα αναπαράγεται στις ερωτικές επιλογές του άνδρα, ο οποίος ασυνείδητα επιλέγει ως συντρόφους γυναίκες με κάποιον κοινό παρονομαστή, ανιχνεύσιμο στην ποιότητα της Σελήνης του. Το θέμα όμως είναι ότι από την ίδια ζωδιακή θέση της Σελήνης (λόγου χάρη στο Λέοντα) εκπορεύονται πολλές εκδοχές -ουσιαστικά μια δέσμη πιθανοτήτων- οι οποίες για τους γνώστες της αστρολογίας ανήκουν στην ίδια «οικογένεια» αλλά δεν δηλώνουν από την αρχή την ακριβή ταυτότητα τους. Θα πρόκειται άραγε για μια «αρχοντογυναίκα» ή μια «φαντασμένη»; Μία προστατευτική μάνα ή μια φανατική οπαδό της …ντόλτσε βίτα; Θα είναι καλλιεργημένη ή μια εγωπαθής «ψωνάρα»; Ή μήπως θα έχει να κάνει με μια… ανελέητη τζογαδόρο;
Υποτίθεται ότι οι όψεις της Σελήνης με άλλους πλανήτες μπορούν να δώσουν κάποιες απαντήσεις και αυτό είναι σωστό μέχρι ενός σημείου. Ποτέ όμως δεν υπάρχει μια απόλυτη βεβαιότητα για το αποτέλεσμα. Το «μυστικό» της σχετικής απροσδιοριστίας κρύβεται στο ότι ουσιαστικά η επιλογή συντρόφου είναι ένας «καθρέφτης» της προσωπικής εξέλιξης του ατόμου, όπερ σημαίνει ότι ανάλογα με το πως χρησιμοποιεί ο συγκεκριμένος άνδρας τη Σελήνη του (και όχι μόνον) θα έχει και τη γυναίκα που του πρέπει! Στην περίπτωση μάλιστα που ο άνδρας δεν «προβάλλει» τα χαρακτηριστικά της Σελήνης του αλλά τα χρησιμοποιεί ο ίδιος για λογαριασμό του (γίνεται κι αυτό), τότε ο «κοινός παρονομαστής» των σχέσεων του θα πρέπει να αναζητηθεί σε άλλους αστρολογικούς δείκτες (π.χ. την Αφροδίτη).
Το όλο ζήτημα θυμίζει αρκετά τις αρχές της Κβαντομηχανικής που θέλει τον παρατηρητή να επηρεάζει το αποτέλεσμα. Και έτσι προκύπτουν «ακαταχώρητες» επιρροές που δημιουργούν αμηχανία στους ερμηνευτές και επιτείνουν την ανασφάλεια των συμβουλευόμενων.

Οι Πλανήτες σε δράση

Αν φανταστούμε το ζωδιακό σαν μια τεράστια συμπαντική θεατρική σκηνή, τότε αναμφισβήτητα οι πρωταγωνιστές του «δράματος» είναι ο Ήλιος, η Σελήνη και οι πλανήτες. Κάθε ουράνιο σώμα αναλαμβάνει το ρόλο του, βάσει ενός «σεναρίου» που είναι γραμμένο στο DNA του από τις πρώτες στιγμές της Δημιουργίας και το οποίο αβίαστα μπορεί να χαρακτηριστεί ως «αρχετυπικό». Αυτό σημαίνει ότι σε όλες τις εκδηλώσεις της ενέργειας του υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής που στην Αστρολογία ορίζεται με μια λέξη-κλειδί.
Για τον Κρόνο μια από τις βασικές λέξεις-κλειδιά είναι «περιορισμός» και κάνοντας μια προσαρμογή στην ορολογία του παρόντος άρθρου μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι ο Κρόνος είναι φορέας του αρχέτυπου του περιορισμού. Αυτό σημαίνει ότι η ενέργεια του γίνεται αισθητή οπουδήποτε υπάρχουν συγκεκριμένα όρια και κανόνες. Στον κοινωνικό ιστό εφαρμόζεται ως νόμος και ηθική, στην προσωπικότητα ως πιεστική αίσθηση καθήκοντος και στην κηπουρική ως… κλάδεμα των δένδρων.
Αντίστοιχα, ο Δίας είναι φορέας του αρχέτυπου της επέκτασης, είτε αυτή αναφέρεται στη συσσώρευση πλούτου, είτε σε ένα μπαλόνι που μέλλεται να …σκάσει.
Ο Άρης είναι ο βασικός φορέας της δυναμικής ενέργειας, η οποία δεν είναι μόνο . «φωτιά» όπως εκ παραδρομής νοείται στην Αστρολογία. Όσες και όσοι γνωρίζουν λίγα πράγματα από Φυσική καταλαβαίνουν τι εννοώ. Η γεωθερμική και η αιολική ενέργεια είναι αντίστοιχες ενός «γήινου» και ενός «αέρινου» Άρη. Ο «υδάτινος» Άρης πάλι είναι πιο «βραδυφλεγής» και υπόκειται στους νόμους της μηχανικής των ρευστών: Απλώνεται παντού και άμα τον… ζουλήξεις θα πεταχτεί με ορμή.
Τα Φώτα (ο Ήλιος και η Σελήνη) είναι οι κεντρικοί εκφραστές του «αρσενικού» και του «θηλυκού» αρχέτυπου αντίστοιχα, που βέβαια στα πλαίσια της αρχέγονης συμπληρωματικότητας αλλά και της …άσπονδης φιλίας τους, έχουν μια μεγάλη ποικιλία εφαρμογών σε δίπολα ευρέως φάσματος:
Άνδρας-γυναίκα, πατέρας-μητέρα, ημέρα-νύχτα, είμαι-νοιώθω, κυβερνήτης-λαός, ήθη -έθιμα, συγκρότηση-διακύμανση, βούληση-συνήθεια, Εγώ-Ασυνείδητες μνήμες. Στη μεγάλη κοσμική οικογένεια ο Ήλιος είναι «παιδί» που έχει πάρει από το …μπαμπά του (το Συνειδητό) και η Σελήνη είναι …φτυστή η μάνα της (το Ασυνείδητο).
Και μάλλον δεν είναι τυχαίο ότι στην αστρολογική παράδοση είναι τα μόνα ουράνια σώματα που έχουν μια μάλλον μονοσήμαντη σχέση με τα δύο αρχετυπικά γένη, οριζόμενα ως «κυβερνήτες» του Λέοντα και του Καρκίνου αντίστοιχα, δύο ζωδίων που στα πλαίσια μιας παραδοσιακής κοινωνικής δομής αναφέρονται άμεσα στον ένδοξο «βασιλιά» και την βασιλομήτορα σύζυγο του η τους υπηκόους του.
Αντίθετα, οι πέντε πλανήτες-τέσσερις αρσενικοί και μόνον ένας θηλυκός, παρότι είναι «γενετικά ταυτοποιημένοι», χρεώθηκαν από ένα αρσενικό και από ένα θηλυκό ζώδιο. Για παράδειγμα ο «αρσενικός» Άρης κυβερνά τον Κριό αλλά και το Σκορπιό, ενώ η «θηλυκή» Αφροδίτη τον Ταύρο και το Ζυγό. Πίσω από αυτή την κατάταξη κρύβεται η θεώρηση ότι οι πλανήτες όσον αφορά τη συμμετοχή τους στην αιώνια διαπάλη αρσενικού-θηλυκού ενδέχεται να παίζουν σε διπλό ταμπλό, όντας τελικά «εργαλεία» τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν και από τα δύο μέρη.
Οι περιορισμοί του Κρόνου μπορεί να είναι τόσο αρσενικοί ή ενεργητικοί (π.χ. η επιβολή ορίων και κανόνων στους άλλους), όσο και θηλυκοί ή παθητικοί (π.χ. ο αυτοπεριορισμός). Η «συστράτευση» του πλανήτη με τις δυνάμεις του Συνειδητού έχει ως αποτέλεσμα τη θέσπιση συλλογικών κανόνων, ενώ όταν βρίσκεται στην υπηρεσία του Συλλογικού Ασυνείδητου ορίζεται ως «Καρμικός νόμος» η απλά …γκαντεμιά.
Το ίδιο και ο Άρης. Αν αναλογιστείτε τους τρόπους κυνηγιού, θα εντοπίσετε εύκολα και τις δύο εκδοχές του. Άλλοι ψάχνουν το θήραμα τους κι άλλοι …στήνουν καραούλι. Και όσο ο πλανήτης έχει σχέση με τις προσπάθειες του ανθρώπου να κατακτήσει τον κόσμο καταστρέφοντας ό, τι βρεθεί στο διάβα του, άλλο τόσο συνδέεται και με τις καταστροφικές φυσικές δυνάμεις, που τον …επαναφέρουν στα ίσα του.